Këto refleksione morën shkas nga një prej studenteve të mia, në degën e gazetarisë, viti i tretë, në kuadër të një punimi për mbrojtjen e diplomës. Sigurisht që mund të shkruhet pafund në lidhje me këtë temë, sa delikate aq edhe e rëndësishme, por jam përpjekur të jem sa më konciz. Dua të shtoj se edhe gjatë periudhës së demokracisë, propaganda e ka pasur të vështirë të adresojë problemet e vërteta me të cilat është ndeshur vendi dhe për këtë arsye nuk ka mundur të prekë njerëzit, t’i bëjë për vete, të ngjallë interesa të ndryshme nga ato materiale, pra ka nxitur në mënyrë të tërthortë një të menduar pragmatist, çfarë do përfitoj duke qenë anëtar i një partie dhe jo çfarë do i ofroj vendit, begatisë e lulëzimit të tij. Nisur nga kjo, informacioni i ofruar shpesh herë ka qenë fals dhe fare thjesht mund të akuzohet për manipulim, me efektet e një virusi që përhapet në popullatë dhe shformon mënyrën e të punuarit dhe të perceptuarit të jetës e shoqërisë.
Falënderoj shumë studenten time për nxitjen e këtyre refleksioneve.
Intervistë me z. Andrea Nathanaili, pedagog i lëndës “Media dhe ligji”, Fakulteti i Gazetarisë, Universiteti i Tiranës
A shikoni trashëgimi të formave propagandistike nga regjimi komunist në RTSh? Në cilat aspekte?
Andrea Nathanaili: Së pari, mendoj se e gjithë trashëgimia e RTSh-së, si në përmbajtje dhe në formë, është një vlerë kombëtare tepër e vyer, që duhet respektuar dhe vlerësuar, pavarësisht se i përket një regjimi të kaluar. Nga RTSh-ja, në vitet ’90 dolën mjaft gazetarë, një pjesë e mirë e të cilëve u punësuan edhe në shumë televizione e radio private, të cilët “njihnin e përdornin” format e propagandës së regjimit komunist dhe, në të njëjtën kohë, u shndërruan në zëdhënës të publikut në mediet publike e private në kohën e “kthesës së madhe”. Ata vazhdojnë të jenë të tillë edhe sot. Unë mund të përmend me dhjetëra e dhjetëra emra të këtyre përfaqësuesve të medies, që nga shkolla e transmetuesit publik nga ku u lindën, u rritën dhe u perfeksionuan, punuan e vazhdojnë të punojnë edhe sot në mediet private. Pra, “trashëgimia” nuk u kthye në pengesë për të vazhduar të ushtruar profesionin dhe kryer misionin e gazetarit. RTSh ishte dhe mbeti një shkollë e madhe e gazetarëve të rinj, pavarësisht regjimit! Kjo sa i takon burimeve njerëzore që dolën nga ai regjim.
Propaganda në regjimin komunist bëhej në mënyrë të orientuar, me synim promovimin e ideologjisë komuniste, në të gjitha nivelet dhe me të gjitha mjetet. RTSh ishte një nga institucionet më të rëndësishme, si dhe një nga instrumentet kryesore në realizimin e këtij synimi.
Format e propagandës së regjimit komunist jo vetëm nuk mund të jenë të përdorshme në demokraci, në asnjë nga mjetet e komunikimit, por kanë edhe një konotacion negativ. Të gjithë jemi të ndërgjegjshëm për këtë. Por edhe në demokraci bëhet propagandë dhe është e pashmangshme.
Grupe të caktuara në demokraci, pavarësisht synimeve që kanë e interesave që mbrojnë, kërkojnë të ndikojnë mënyrat e të sjellit për një çështje a kauzë të caktuar, të formësojnë perceptimet dhe manipulojnë njohjen e popullatës. Ata kërkojnë të ndikojnë të vërtetën, shpesh duke zgjedhur të qëndrojnë indiferentë ndaj saj. Pavarësisht natyrës që kanë këto grupe – ideologjike, politike a tregtare – një nga format e shfaqjes së propagandës së tyre në media është transmetimi i mesazheve të kontrolluara sipas vetëm një kahu: nga grupi te popullata dhe jo anasjelltas. Në dallim nga regjimi komunist, ku propaganda bëhej në mënyrë të hapur dhe direkte, pra ishte shumë më e lehtë për t’u identifikuar, në demokraci parapëlqehet të bëhet në mënyrë të sofistikuar, të fshihet nga sytë e publikut, sepse bëhet shumë më e besueshme, shumë më e lehtë për t’u pranuar e shumë më e lehtë për të vepruar në përputhje me të. Po të ndjekësh me vëmendje programacionin e kanaleve të ndryshëm televizivë, përfshirë edhe reklamat, mund të identifikohet edhe nga një shikues pothuaj i zakonshëm. Sigurisht që është e rëndësishme të theksojmë se nuk kemi promovimin e ideologjisë komuniste.
Konkretisht, në rastin e RTSh-së, televizionit publik që mbahet me paratë e taksapaguesve shqiptarë, grupi me ndikim më të madh besoj se është ai me natyrë politike. Kjo ka ndodhur në këta njëzet e shtatë vjet demokraci dhe realizohet praktikisht gjithmonë nga maxhoranca. Për të ndërhyrë në politikën editoriale të RTSh-së, pozita dhe opozita ndërrojnë rolet sa herë që vijnë apo ikin nga pushteti. Tashmë ka një tendencë më të rrezikshme nga politika, tendenca për të ndërhyrë edhe në medien private, krahas asaj publike.
Cili është problem më i madh që ka RTSh sot?
Andrea Nathanaili: Pyetja juaj e parë, mesa vlerësoj unë, merr shkas nga roli aktual i RTSh-së në informimin e publikut. Ky është edhe problemi kryesor që ka RTSh-ja sot. Pra, përgjigjja e pyetjes së dytë është: pavarësia nga politika, pavarësia nga qeveria. Kjo pavarësi arrihet, midis të tjerave, edhe duke siguruar pavarësinë financiare, e cila aktualisht nuk garantohet.
Problem tjetër i madh i RTSh-së është mënyra e zgjedhjes së organeve drejtuese, pra e Këshillit Drejtues, Drejtorit të Përgjithshëm dhe Bordit të Administrimit. Përzgjedhja tërësisht politike, militanteske dhe joprofesionale sjell edhe njëqind probleme të tjera, që me kalimin e kohës bëhen të pazgjidhshme. RTSh-ja nuk bëhet pronë e publikut, por mbetet në prehrin e qeverisë dhe të kryeministrit.
