KARTA E MADHE E UNIVERSITETEVE: BOLONJË, ITALI, 18 SHTATOR 1988
Përshtati: Valbona Nathanaili
Ne, rektorët nënshkrues të Universiteteve Europiane, mbledhur në Bolonjë me rastin e nëntëqind vjetorit të universitetit më të vjetër në Europë, katër vjet para heqjes përfundimtare të kufijve ndërmjet shteteve të Komunitetit Europian; duke parashikuar bashkëpunim gjithëpërfshirës ndërmjet gjithë kombeve Europiane dhe duke besuar se njerëzit dhe Shtetet duhet të bëhen më shumë se kurrë të vetëdijshëm për rolin që u kërkohet të luajnë universitetet në një shoqëri përherë në ndryshim dhe rritje ndërkombëtare, gjykojmë se:
- ndërsa i afrohemi fundit të këtij mijëvjeçari, e ardhmja e njerëzimit varet kryesisht nga zhvillimi kulturor, shkencor e teknik; kjo ndërtohet në qendrat e kulturës, dijes e kërkimit shkencor, përfaqësuar nga universitetet e vërtetë;
- detyra e universiteteve për të shpërndarë dijen në brezat e rinj nënkupton që, në botën e sotme, ato duhet t`i shërbejnë shoqërisë si një e tërë; dhe se e ardhmja kulturore, sociale dhe ekonomike e shoqërisë kërkon, në veçanti, një investim të konsiderueshëm në vazhdimësinë e arsimit
- universitetet duhet t’u japin brezave të ardhshëm arsimim dhe aftësim, që do t’i mësojë ata, dhe nëpërmjet tyre të tjerët, të respektojnë harmonitë e mëdha të mjedisit të tyre natyror dhe të vetë jetës.
Ne, rektorët nënshkrues të Universiteteve Europiane, deklarojmë para të gjithë Shteteve dhe ndërgjegjes së të gjithë kombeve, parimet themelore të cilat duhet, tani dhe përgjithmonë, të shërbejnë si bazë në drejtimin e universiteteve.
PARIME THEMELORE
- Universiteti është institucion autonom në zemër të shoqërive të organizuara në mënyra të ndryshme, për shkak të pozicionit gjeografik dhe trashëgimisë historike; prodhon, ekzaminon, vlerëson dhe transmeton kulturën nëpërmjet kërkimit shkencor dhe mësimdhënies. Për të përmbushur nevojat e botës përrreth, kërkimi shkencor dhe mësimdhënia duhet të jenë moralisht dhe intelektualisht të pavaruara nga autoriteti politik dhe pushteti ekonomik.
- Mësimdhënia dhe kërkimi shkencor në universitete duhet të jenë të pandara, në mënyrë që shkollimi i ofruar të mos mbesë mbrapa nevojave për ndryshim, kërkesave të shoqërisë dhe përparimit të njohurive shkencore.
- Liria në kërkim shkencor dhe trainim është parimi themelor i jetës universitare; qeveritë dhe universitetet, aq sa varet nga to, duhet të sigurojnë respektimin e këtij parimi themelor. Duke refuzuar intolerancën dhe duke qenë gjithmonë i hapur për dialog, universiteti është një vendtakim ideal për: profesorët, të aftë të transmetojnë njohuritë e tyre dhe në gjendje t’i zhvillojnë më së miri ato përmes kërkimeve shkencore dhe risive; studentët, të aftë e me vullnet për të pasuruar mendjet e tyre me këto njohuri.
- Universiteti është bartës i traditës humanitare Europiane; kujdesi i tij i vazhdueshëm është mbledhja e dijes universale; për të pëmbushur tendencën e tij, ai shkon përtej kufijve gjeografikë e politikë dhe afirmon nevojën vitale për kultura të ndryshme për të njohur dhe ndikuar njëri tjetrin.
MJETET
Për të përftuar këto synime, duke ndjekur parime të tilla, shtrohet nevoja për mjete efektive, të përshtatshme për kushtet aktuale:
- Për të ruajtur lirinë për kërkime shkencore dhe në mësimdhënie, instrumentat e përshtatshëm për të realizuar këtë liri duhet t’u bëhen të mundshme të gjithë anëtarëve të komunitetit universitar.
- Rekrutimi i mësuesve dhe rregullimi i statusit të tyre, duhet t’u bindet parimeve se kërkimi shkencor është i pandarë nga mësimdhënia.
- Çdo universitet duhet – me luhatje të vogla për rrethana të veçanta, të sigurojë që liria e studentëve të tij është në siguri të plotë dhe se ata i kanë të gjitha kushtet nëpërmjet të cilave mund të marrin kulturën dhe trainimin, të cilat kanë si qëllim t’i përftojnë.
- Universitetet, – veçanërisht në Europë, sa i përket shkëmbimit të ndërsjelltë të informacionit, dokumentacionit dhe projekteve të shpeshta të përbashkëta për avancimin e të mësuarit, shihen si thelbësorë në përparimin e vazhdueshëm të dijes. Prandaj, sikurse në vitet e hershme të historisë së tyre, ato inkurajojnë lëvizjen ndërmjet mësuesve dhe nxënësve; për më tepër, ata konsiderojnë një politikë të përgjithshme rreth ekuivalentimit të statusit, titujve, provimeve (pa paragjykuar diplomat kombëtare) dhe dhënien e bursave të domosdoshme për përmbushjen e misionit të tyre në kushtet që mbizotërojnë mjedisin tonë sot.
Ne, rektorët nënshkrues, në emër të Universiteteve tona, marrim përsipër të bëjmë gjithçka kemi në dorë, për të inkurajuar çdo Shtet, po ashtu edhe organizatat ndërkombëtare që punojnë në këtë fushë, të modelojnë politikën e tyre duke këmbëngulur mbi këtë Magna Charta, e cila shpreh dëshirën unanime të universiteteve, të përkufizuar dhe deklaruar lirisht.
Bolonjë, 18 shtator 1988
