Komunikata e Bukureshtit

Mbi Hapësirën Europiane të Arsimit të Lartë / 26-27 prill 2012

Të japim maksimumin e mundësive që kemi: konsolidimi i Hapësirës Europiane të Arsimit të Lartë

Përshtati: Valbona Nathanaili

Ne, Ministrat përgjegjës për arsimin e lartë të vendeve pjesëmarrëse në Procesin e Bolonjës, jemi mbledhur në Bukuresht, më 26 dhe 27 prill 2012, për të analizuar arritjet e Procesit të Bolonjës dhe për të dakordësuar mbi prioritetet e ardhshme të Hapësirës Europiane të Arsimit të Lartë (HEAL).

Të investojmë në arsimin e lartë për të ardhmen

Evropa është duke përjetuar një krizë ekonomike dhe financiare me pasoja të dëmshme për shoqërinë. Në fushën e arsimit të lartë, kriza po ndikon në pamundësinë e investimit me fondet e nevojshme, ndërkohë që po e bën edhe më të paqartë të ardhmen e punësimit të të diplomuarve.

Arsimi i lartë është pjesë e rëndësishme për zgjidhjen e vështirësive tona të tanishme. Sistemet e  forta dhe të përgjegjshme të arsimit të lartë janë ato që vendosin themelet për lulëzimin e shoqërive të dijes. Arsimi i lartë duhet të jetë në zemër të përpjekjeve tona për të kapërcyer krizën e tanishme, – sot më shumë se kurrë.

Me këtë në mendje, angazhohemi të sigurojmë nivelin më të lartë të mundshëm të financimit publik për arsimin e lartë, si dhe në tërheqjen e burimeve të tjera të përshtatshme, si një investim për të ardhmen. Ne mbështesim institucionet në arsimimin e të diplomuarve kreativë dhe novatorë, të përgjegjshëm dhe me aftësi të të menduarit kritik, të nevojshëm për rritjen ekonomike dhe zhvillimin e qëndrueshëm të demokracive tona. Ne përkushtohemi të punojmë, të gjithë së bashku, në këtë mënyrë, për të ulur nivelin e papunësisë së të rinjve.

Hapësira Europiane e Arsimit të Lartë: dje, sot dhe nesër

Reformat e Bolonjës kanë ndryshuar pamjen e arsimit të lartë në gjithë Evropën, falë përfshirjes dhe përkushtimit të institucioneve të arsimit të lartë, stafit dhe studentëve.

Strukturat e arsimit të lartë në Evropë janë bërë më të përshtatshme dhe më të krahasueshme. Sistemet e sigurimit të cilësisë kanë kontribuar në forcimin e besimit. Kualifikimet nga ky lloj arsimi i lartë janë bërë edhe më të njohura përtej kufijve, ndërsa pjesëmarrja është zgjeruar. Studentët, sot, kanë në dispozicion më shumë mundësi arsimore mundësitë dhe janë gjithmonë e më shumë në lëvizje. Vizioni për një HEAL të integruar tashmë është i kapshëm.  

Sidoqoftë, sikundër e tregon dhe raporti mbi zbatimin e Procesit të Bolonjës, duhet të bëjmë përpjekje të mëtejshme për të konsoliduar progresin dhe për të ndërtuar mbi të. Ne do të përpiqemi për të krijuar më shumë kohezion ndërmjet politikave tona, veçanërisht në përfundimin e tranzicionit të sistemit të tre niveleve, përdorimin e krediteve ECTS, lëshimin e Suplementeve të Diplomave, theksimin e rëndësisë që ka sigurimi i cilësisë dhe zbatimin e kornizave të kualifikimeve, përfshirë edhe vlerësimet e rezultateve të të nxënit.

Ne angazhohemi për realizimin e këtyre qëllimeve: të ofrojmë arsim të lartë cilësor për të gjithë, të rrisim punësimet e të diplomuarve dhe forcojmë mobilitetin si mjet për një të mësuar më të mirë.

Veprimet tona në përmbushjen e këtyre qëllimeve do të jenë përpjekje të vazhdueshme për të formatuar praktikat kombëtare në përputhje me objektivat e politikave të HEAL-së, sikurse do të adresojmë politikat në ato fusha ku nevojitet më shumë punë. Për periudhën 2012-2015, do të përqendrohemi veçanërisht në mbështetjen e plotë të institucioneve të arsimit të lartë dhe grupeve të interesit në përpjekjet e tyre për të bërë ndryshimet e duhura dhe për të çuar përpara zbatimin e plotë të të gjitha linjave të veprimit të Bolonjës.

Sigurimi i një arsimi të lartë cilësor për të gjithë

Zgjerimi i qasjes në arsimin e lartë është një parakusht për progres shoqëror dhe zhvillim ekonomik. Ne biem dakord që të merren masa në nivel kombëtar për të zgjeruar mundësitë e përfshirjes në arsimin e lartë. Ne do të punojmë për të rritur numrin e studentëve që përfundojnë studimet dhe për të siguruar ecurinë e duhur në arsimin e lartë në të gjitha vendet e HEAL-së.

Studentët që ndjekin dhe diplomohen në institucionet e arsimit të lartë duhet të reflektojnë diversitetin e popullatës së Evropës. Ne do të përqendrojmë forcat ndaj grupeve të papërfaqësuara, për të nxitur dimensionin social të arsimit të lartë, për të ulur pabarazinë dhe ofruar mbështetjen e duhur me shërbime, këshillim dhe orientim për studentët, në gjetjen e mënyrave të ndryshme të të mësuarit dhe të rrugëve alternative të ndjekjes së arsimit të lartë, përfshirë njohjen e mësimit në nivele e vende të tjera. Ne përkrahim të mësuarit nga njëri-tjetri në lidhje me dimensionin social dhe synojmë monitorimin e progresit në këtë fushë.

Ne përsërisim përkushtimin për të promovuar mësimdhënien me në qendër studentin në arsimin e lartë, karakterizuar nga metoda bashkëkohore mësimdhënieje, që e përfshijnë si një pjesëmarrës aktiv në procesin e të nxënit. Së bashku me institucionet, studentët dhe stafin, do të ndërmjetësojmë në krijimin e një mjedisi të ngrohtë dhe frymëzues, që nxit punwn dhe të mësuarin.

Arsimi i lartë duhet të jetë një proces i hapur, në të cilin studentët zhvillojnë pavarësi intelektuale dhe vetëvlerësim personal, së bashku me përftimin e aftësive dhe njohurive. Nëpërmjet të mësuarit dhe pjesëmarrjes në kërkimin shkencor, studentët do të përftojnë aftësinë për të qenë të sigurt në vlerësimin e situatave, si dhe t’i bazojnë veprimet në të menduarin kritik.

Sigurimi i cilësisë është thelbësor për ndërtimin e besimit dhe për të forcuar tërheqjen ndaj asaj çka ofron HEAL-ja, përfshirë dhe ofrimin e arsimit ndërkufitar. Ne angazhohemi të mbajmë përgjegjësi publike si për sigurimin e cilësisë, ashtu edhe të përfshirjen në mënyrë aktive të një numri sa më të madh grupesh interesi në këtë zhvillim. Ne pranojmë raportin mbi zbatimin dhe aplikimin e “Standardeve Evropiane dhe Udhëzimeve për Sigurimin e Cilësisë” (ESG) nga ENQA, ESU, EUA dhe EURASHE (grupi i 4 E-ve). Ne do të rishikojmë Standardet dhe Udhëzimet Evropiane, me synim përmirësimin e qartësisë, zbatueshmërisë dhe dobishmërisë, përfshirë qëllimet. Rishikimi do të bazohet në një propozim fillestar, përgatitur nga 4 E-të, në bashkëpunim me Edukimin Ndërkombëtar, BUSSINESSEUROPE dhe Regjistrin Evropian të Sigurimit të Cilësisë për Arsimin e Lartë (EQAR), i cili do t’i dorëzohet Grupit Përcjellës të Bolonjës.

Ne mirëpresim vlerësimin e jashtëm të EQAR dhe inkurajojmë agjencitë e sigurimit të cilësisë që të aplikojnë për t’u regjistruar. Ne do t’i lejojmë agjencitë e regjistruara në EQAR të zhvillojnë veprimtarinë e tyre në të gjithë Hapësirën Europiane të Arsimit të Lartë, në përputhje me kërkesat kombëtare. Në veçanti, ne synojmë të njohim vendimet mbi sigurimin e cilësisë nga agjencitë e regjistruara në EQAR mbi programe të përbashkëta ose të dyfishta.

Ne konfirmojmë angazhimin në ruajtjen e përgjegjësisë publike ndaj arsimit të lartë dhe pranojmë nevojën për të hapur një dialog të ri në lidhje me financimin dhe qeverisjen e arsimit të lartë. Ne njohim rëndësinë e zhvillimit të instrumenteve të reja të financimit në realizimin e synimeve tona. Gjithashtu, ne theksojmë rëndësinë e zhvillimit të strukturave më efektive menaxheriale dhe qeverisëse në institucionet e arsimit të lartë. Ne angazhohemi të mbështesim  përfshirjen e studentëve dhe të stafit në strukturat qeverisëse të të gjitha niveleve dhe ritheksojmë zotimin për të patur institucione autonome dhe të përgjegjshme të arsimit të lartë, që nxitin lirinë akademike.

Nxitja e punësimit për t’i shërbyer nevojave të Evropës

Të diplomuarit e sotëm nevojitet të kombinojnë aftësi të tërthorta, multidisiplinore dhe inovative, me kompetenca të përditësuara me njohuri për një degë specifike, për të qenë në gjendje të ndihmojnë në nevojat në rritje të shoqërisë dhe të tregut të punës. Ne synojmë rritjen e punësimit dhe zhvillimit personal e profesional të të diplomuarve përgjatë karrierës së tyre. Ne do ta arrijmë duke nxitur bashkëpunimin mes punëdhënësve, studentëve dhe institucioneve të arsimit të lartë, veçanërisht në zhvillimin e programeve që nxisin inovacionin, sipërmarrjen dhe kapacitetin kërkimor të të diplomuarve. Të mësuarit përgjatë gjithë jetës është një nga faktorët e rëndësishëm për përmbushjen e nevojave në një treg pune gjithnjë në ndryshim. Institucionet e arsimit të lartë luajnë një rol të rëndësishëm në transferimin e njohurive dhe përforcimin e bashkëpunin rajonal, përfshirë zhvillimin e vazhdueshëm të kompetencave dhe përforcimin e njohurive.

Shoqëritë tona kanë nevojë për institucione të arsimit të lartë që kontribuojnë në mënyrë inovative në zhvillimin e qëndrueshëm dhe, për pasojë, arsimi i lartë duhet të sigurojë lidhje të fortë ndërmjet kërkimit, të mësuarit dhe të nxënit në të gjitha nivelet. Programet e studimit duhet të reflektojnë prioritetet në ndryshim të kërkimit shkencor dhe të disiplinave më urgjente, ndërkohë që kërkimi shkencor duhet të përforcojë mësimdhënien dhe të nxënit. Në këtë kuadër, ne do të mbështesim diversitetin e programeve të doktoratës. Duke patur parasysh “Rekomandimet e Salzburg II” dhe Principet për Trajnim doktoral Inovativ”, do të zbulojmë si të promovojmë cilësinë, transparencën, punësimin dhe mobilitetin në ciklin e tretë të studimeve, duke patur parasysh që arsimimi dhe trajnimi i kandidatëve për doktorë në shkenca luan një rol të veçantë në krijimin e urave ndërmjet institucioneve të arsimit të lartë dhe Hapësirës Evropiane e Kërkimit. Krahas trajnimit doktoral, programet me cilësi të lartë të ciklit të dytë të studimit janë parakusht i domosdoshëm për ndërlidhjen e suksesshme të mësimdhënies, të nxënit dhe kërkimit shkencor.

Për të konsoliduar HEAL nevojitet zbatim kuptimplotë i rezultateve të të nxënit. Zhvillimi, të kuptuarit dhe përdorimi praktik i rezultateve të të nxënit është thelbësor në suksesin e ECTS, Suplementit të Diplomës, njohjes, Kornizës së Kualifikimeve dhe sigurimin e cilësisë, – të gjitha të ndërvarura nga njëra-tjetra. Ne u bëjmë thirrje institucioneve të vazhdojnë të ndërlidhin kreditet e studimeve me rezultatet e të nxënit dhe me ngarkesën mësimore të studentëve dhe të përfshijnë arritjet e rezultateve të të nxënit në procedurat e vlerësimit. Ne do të punojmë për të siguruar që Udhëzuesi i Përdoruesit të ECTS të pasqyrojë plotësisht një punë në vazhdimësi mbi rezultatet e të nxënit dhe njohjen e të mësuarit të mëparshëm. Ne mirëpresim progresin në zhvillimin e kornizave të kualifikimeve; ato rrisin transparencën dhe mundësojnë që sistemet e arsimit të lartë të jenë më të hapuara dhe fleksibile. Ne theksojmë se realizimi i përfitimeve të plota të kornizave të kualifikimeve në praktikë është më sfidues sesa zhvillimi i strukturave. Zhvillimi i kornizave të kualifikimeve duhet të vazhdojë në mënyrë që të bëhet realitet i përditshëm për studentët, stafin dhe punëdhënësit. Ndërkohë, deri në fund të vitit 2012, disa vende kanë hasur sfida në përfundimin e kornizave kombëtare dhe vetë-certifikimin në kuadër të Kornizave të Kualifikimeve të HEAL (QF-EHEA). Këto vende duhet të dyfishojnë përpjekjet dhe të përfitojnë nga mbështetja e përvoja e të tjerëve, në mënyrë që të arrijnë këtë qëllim.

Kuptueshmëria e përbashkët e niveleve të kornizave tona të kualifikimeve është thelbësore, si për njohjen e qëllimeve akademike, ashtu edhe ato profesionale.

Forcimi i mobilitetit për të mësuar më të mirë

Mobiliteti për të mësuar është thelbësor për të siguruar cilësi në arsimin e lartë, për të rritur punësimin e studentëve dhe për të shtuar bashkëpunimin ndërkufitar ndërmjet HEAL-së dhe më gjerë. Ne adaptuam strategjinë “Mobiliteti për të mësuar më mirë” si një shtojcë, përfshirë objektivin e saj të mobilitetit si pjesë integrale e përpjekjeve tona për të promovuar elementin e  ndërkombëtarizimit në gjithë arsimin e lartë.

Mbështetja e mjaftueshme financiare për studentët është thelbësore në sigurimin e mundësive të barabarta për arsimin dhe mobilitet. Ne ritheksojmë vullnetin për të zhvendosur grantet kombëtare dhe kreditë përmes HEAL-së dhe i bëjmë thirrje Bashkimit Evropian për të mbështetur këtë përpjekje nëpërmjet politikave.

Njohja e drejtë akademike dhe profesionale, përfshirë këtu dhe njohjen e të mësuarit joformal dhe informal, është një çështje tjetër në qendër të HEAL-së. Ky është një përfitim direkt që buron nga mobiliteti i studentëve, i cili rrit mundësitë e të diplomuarve për mobilitet profesional dhe përfaqëson një tregues të saktë për shkallën e konvergjencës dhe arritjen e besimit. Ne jemi të vendosur që të heqim gjithë pengesat e hasura deri tani dhe të sigurojmë njohje efektive dhe të merituar, do të punojmë së bashku drejt një njohjeje automatike të diplomave akademike të krahasueshme dhe do të ndërtojmë mekanizmat e Procesit të Bolonjës, si një qëllim afatgjatë i HEAL-së. Ne, gjithashtu, angazhohemi të rishikojmë legjislacionet kombëtare dhe t’i përqasim ato me Konventën e Lisbonës për Njohjen. Ne mirëpresim Kornizën Evropiane të Njohjes (EAR) dhe rekomandojmë përdorimin e saj si një set udhëzimesh për njohjen e kualifikimeve të huaja dhe si një përmbledhje e praktikave të mira, sikurse dhe i nxitim institucionet e arsimit të lartë dhe agjencitë e sigurimit të cilësisë që të vlerësojnë procedurat institucionale të njohjes përgjatë sigurimit të cilësisë së brendshme dhe të jashtme.

Ne angazhohemi për sisteme të hapura të arsimit të lartë dhe mobilitet të balancuar më së miri ndërmjet vendeve të HEAL-së. Nëse balancimet e mobilitetit ndërmjet vendeve të HEAL-së janë mjaftueshëm të paqëndrueshme, së paku nga njëra palë, inkurajojmë që vendet të angazhohen në gjetjen e një zgjidhjeje e përbashkët, në përputhje me Strategjinë e Mobilitetit të HEAL-së.

Ne inkurajojmë institucionet e arsimit të lartë të zhvillojnë më tej programe dhe nivele të përbashkëta studimi, si pjesë e përafrimit të HEAL-së. Ne do të kontrollojmë rregullat dhe praktikat kombëtare në lidhje me programet e përbashkëta dhe ciklet e studimit, si një mënyrë për të hequr pengesat e bashkëpunimit dhe mobilitetit në kontekstin kombëtar.

Bashkëpunimi me rajonet e tjera të botës dhe hapja ndërkombëtare janë faktorë kyç në zhvillimin e HEAL-së. Ne angazhohemi më tej për kuptueshmërinë në nivel global të qëllimeve dhe parimeve të HEAL-së, në kuadër të përparësive strategjike të vendosura nga strategjia e vitit 2007 për “HEAL në Kontekstin Global”. Ne do të vlerësojmë zbatimin e strategjisë në vitin 2015, me qëllim ofrimin e udhëzimeve për zhvillimin e mëtejshëm të ndërkombëtarizimit. Forumi i Politikave të Bolonjës do të vazhdojë si një mundësi për dialog dhe formati i tij do të zhvillohet më tej në bashkëpunim me partnerët tanë globalë.

Përmirësim në grumbullimin e të dhënave dhe transparencë në mbështetje të synimeve politike

Ne përshëndesim përmirësimin në cilësinë e të dhënave dhe të informacionit në arsimin e lartë. Ne kërkojmë më shumë të dhënave të synuara dhe referenca për indikatorët e përbashkët, veçanërisht sa i takon punësimit, dimensionit social, të mësuarit përgjatë gjithë jetës, ndërkombëtarizimin, transferimin e granteve/ kredive dhe mobilitetin e stafit e të studentëve. Ne kërkojmë nga Eurostat, Eurydice dhe Eurostudent që të monitorojnë zbatimin e reformave dhe të raportojnë në konferencën e ardhshme ministrore në vitin 2015.

Ne inkurajojmë zhvillimin e një sistemi vullnetar të të mësuarit nga kolegët dhe shqyrtimin e tij në vendet që e kërkojnë këtë reformë. Kjo do të na ndihmojë të vlerësojmë nivelin e zbatimit të reformave të Bolonjës dhe të promovojmë praktikat pozitive, si një mënyrë dinamike në adresimin e sfidave që has arsimi i lartë evropian.

Ne do të angazhohemi që t’i bëjmë sistemet e arsimit të lartë më të lehta për t’u kuptuar nga publiku, veçanërisht nga studentët dhe punëdhënësit. Ne do të mbështesim rritjen e mekanizmave aktuale të zhvillimit të transparencës, në mënyrë që t‟i bëjmë ato të udhëheqin përdoruesit dhe t‟i bazojmë në një evidencë empirike. Ne synojmë të arrijmë një marrëveshje me udhëzime të përbashkëta për transparencën në vitin 2015.

Hartimi i prioriteteve për periudhën 2012-2015

Pasi kemi vënë në dukje synimet kryesore të HEAL-së për vitet në vazhdim, kemi hartuar  prioritetet e mëtejshme deri në vitit 2015.

Në nivel kombëtar, së bashku me grupet e interesit dhe veçanërisht me institucionet e arsimit të lartë, do të:

• Reflektojmë tërësisht mbi konkluzionet e Raportit të Zbatimit të Bolonjës në vitin 2012 dhe do të marrim parasysh konkluzionet dhe rekomandimet e dala nga ky raport;
• Do të përforcojmë politikat e zgjerimit të përgjithshëm të regjistrimit dhe do të rrisim normat e përfundimit, përfshirë masat për të synuar rritjen e pjesëmarrjes së grupeve të papërfaqësuara;
• Do të krijojmë kushte që forcojnë mësimdhënien me në qendër studentin dhe metodat bashkëkohore të mësimdhënies, që nxisin krijimin e një mjedisi mbështetës e frymëzues pune dhe të nxëni, ndërkohë që do të vazhdojmë të përfshijmë studentët dhe stafin në strukturat qeverisëse të të gjitha niveleve.
• Do të lejojmë agjencitë e sigurimit të cilësisë të regjistruara në EQAR që të ushtrojnë veprimtarinë e tyre përmes HEAL-së, në përputhje me kërkesat kombëtare;
• Do të punojmë të rrisim punësimin, të mësuarit përgjatë gjithë jetës, aftësitë për zgjidhjen e problemeve dhe sipërmarrjen, nëpërmjet bashkëpunimit me punëdhënësit, veçanërisht në zhvillimin e programeve të studimit.
• Do të sigurojmë që zbatimi i kornizave të kualifikimeve, ECTS dhe Suplementet e Diplomave të bazohet në rezultatet e të nxënit;
• Ftojmë vendet që nuk kanë mundur të përfundojnë zbatimin e kornizave kombëtare të kualifikimeve në përputhje me QF-EHEA, që deri në fund të vitit 2012 të dyfishojnë përpjekjet dhe të paraqesin një udhërrëfyes të riparë në lidhje me këtë çështje;
• Do të zbatojmë rekomandimet e strategjisë “Mobilitet për një të mësuar më të mirë” dhe do të punojmë për transferimin e plotë të granteve dhe kredive kombëtare përmes HEAL-së;
• Do të rishikojmë legjislacionet kombëtare për t’i përputhur plotësisht me Konventën e Lisbonës për Njohjen e Kualifikimeve, si dhe do të nxitim përdorimin e manualit të EAR për të përmirësuar praktikat e njohjes;

Në nivel europian, për t’u përgatitur për konferencën ministrore të vitit 2015, dhe së bashku me grupe të ndryshme interesi, do të:

• Kërkojmë nga Eurostat, Eurydice dhe Eurostudent të monitorojnë progresin e zbatimit të reformave të Procesit të Bolonjës dhe të strategjisë “Mobilitet për një të mësuar më të mirë”;
• Zhvillojmë një sistem vullnetar të të mësuarit nga kolegët dhe do ta rishqyrtojmë, në vitin 2013, në vendet që e kërkojnë këtë formë, si dhe do të fillojmë një projekt pilot për promovimin e të mësuarit nga kolegët për dimensionin social të arsimit të lartë;
• Përpilojmë një propozim mbi versionin e rishikuar për përshtatjen e ESG-së;
• Promovojmë cilësi, transparencë, punësim dhe mobilitet në ciklin e tretë, duke ndërtuar njëkohësisht ura lidhëse shtesë ndërmjet HEAL-së dhe Hapësirës Evropiane të Kërkimit;
• Punojmë për të siguruar që Udhëzuesi i Përdoruesit të ECTS reflekton plotësisht gjendjen e punës në vazhdim në lidhje me rezultatet e të nxënit dhe njohjen e të mësuarit të mëparshëm;
• Koordinojmë punën për të siguruar që kornizat e kualifikimeve funksionojnë në praktikë, duke theksuar lidhjen e tyre me rezultatet e të nxënit dhe do të shqyrtohet se si QF-EHEA do të mund të marrë parasysh kualifikimet e cikleve të shkurtra në kontekstin kombëtar;
• Mbështetet puna e grupeve “udhërrëfyes” të vendeve, në gjetjen e rrugëve për të arritur njohje automatike të diplomave të krahasueshme;
• Shqyrtohen legjislacionet dhe praktikat kombëtare në lidhje me programet dhe diplomat e përbashkëta, si një mënyrë për të shmangur pengesat e krijuara në kontekste kombëtare për bashkëpunim dhe mobilitet;
• Vlerësojmë zbatimin e strategjisë “HEAL në mjedisin global”;
• Hartojmë udhëzime të HEAL-së në lidhje me politikat e transparencës dhe vazhdimin e monitorimit të ecurisë së mekanizmave aktualë të transparencës;

Konferenca e ardhshme ministrore e HEAL-së do të mbahet në Erevan, Armeni, në vitin 2015, ku do të shqyrtohen ecuritë e prioriteteve të përcaktuara më sipër.